1. Jestem niezwykle wdzięczny za zaproszenie na to spotkanie. Chciałbym wyrazić moje uznanie dla Wspólnoty Sant’Egidio i dla działalności, którą prowadzi od czterdziestu lat. Wasze zaangażowanie dla pokoju i porozumienia między narodami, dla dialogu między religiami i cywilizacjami stanowi cenny wkład w tworzenie bardziej sprawiedliwego i pokojowego świata.
2. W środowisku relacji międzynarodowych należałoby włożyć wszelki wysiłek, aby uzyskać “włączenie na zasadzie relacji wszystkich osób i wszystkich narodów do jednej wspólnoty rodziny ludzkiej, budowanej w solidarności na fundamentalnych wartościach sprawiedliwości i pokoju”. Słowa te, napisane przez papieża Benedykta XVI w Encyklice “Caritas in Veritate”, odzwierciedlają sposób, w jaki my, Polacy, postrzegamy relacje między państwami i narodami. Taki był duch, w jakim Polska starała się budować międzynarodowy porządek w trakcie wieloletniej historii narodowej. Taki jest duch, w jakim pragniemy budować go dzisiaj.
3. W tym roku wielokrotnie podkreślaliśmy polski wkład w budowanie międzynarodowego porządku opartego na sprawiedliwości, pokoju, wolności i współpracy. Uczyniliśmy to organizując w sposób niezwykle uroczysty obchody znaczących rocznic, jak 70 rocznica wybuchu II wojny światowej i XX rocznica odzyskania niezależności. Dumni jesteśmy z tego, jak prezentuje się nasza Ojczyzna, która miłuje pokój i dzieli go z innymi. Zawsze przypominamy, że wszystko zaczęło się w Polsce; pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne dały początek procesowi w Europie środkowowschodniej, który doprowadził do demokratycznych reform, obalenia komunizmu, pokojowego zakończenia zimnej wojny i zjednoczenia naszego kontynentu.
4. Kilka dni temu obchodziliśmy 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej. W duchu poszanowania dla prawdy historycznej i pamięci dla milionów poległych, przypomnieliśmy, że Polska jako pierwszy kraj stała się ofiarą agresji dwóch totalitarnych potęg. Obchodzimy rocznice tragicznych wydarzeń historycznych, aby wyciągnąć z nich wnioski na przyszłość. Nie uciekamy od oceny tego, w jaki sposób nasze porażki zależały od naszych własnych błędów i zaniedbań. Refleksje te skłaniają nas do konstatacji, iż najlepszym rozwiązaniem dla naszych geostrategicznych i ideologicznych dylematów jest zbudowanie państwa nowoczesnego, państwa obywatelskiego, które aktywnie uczestniczy w ustanawianiu więzi integracyjnej na płaszczyźnie transatlantyckiej, europejskiej i regionalnej, sprzeciwiając się logice przymierzy opartych na wrogości i dominacji.
5. Pokój, którego wszyscy pragniemy, wymaga prawdy, ale także wzajemnego przebaczenia. Widać to wyraźnie w historycznym już liście wysłanym przez polskich biskupów do biskupów niemieckich w roku 1965, albo we wspólnej modlitwie biskupów polskich i niemieckich w rocznicę wybuchu II wojny światowej, która miała miejsce kilka dni temu. Nie możemy i nie chcemy zapomnieć o złu, ale wiemy, że jedynie serce wolne od nienawiści może stworzyć prawdziwą wolność. Właśnie dlatego staramy się nawiązać jak najlepsze relacje ze wszystkimi sąsiadami, aby nie odczuwali już ciężaru minionych wydarzeń.
6. Na początku czerwca obchodziliśmy inną ważną rocznicę, rocznicę pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Wielu z nas pamięta jeszcze wielkie emocje, jakie towarzyszyły owej wizycie, która stała się przełomowym wydarzeniem (...). Po raz pierwszy od dziesięcioleci Polacy usłyszeli słowa w języku prawdy, a nie w języku zinstytucjonalizowanego fałszu. Usłyszeli głos, który przypomniał im o chrześcijańskich korzeniach Polski i o jej wkładzie w europejską spuściznę. Papież przemawiał “do nas”, a często także “dla nas”. Pokazał nam, że nie jesteśmy osamotnieni w naszym pragnieniu wolności, które czyni nas narodem dumnym i pełnym godności. Po owych ośmiu dniach roku 1979, w Polsce nic już nie było takie jak przedtem. Przesłanie wolności i pokoju, przekazane nam przez papieża, miało tak przełomową moc, iż stało się tym, co można nazwać słowami Madeleine Albright, „rewolucją ducha”, a co George Weigel określił „rewolucją sumień”, i co zrodziło Solidarność, obaliło mur berliński, zjednoczyło Europę i „odnowiło oblicze ziemi”. Duch Święty, o którego pomoc modlił się Jan Paweł II, zaskoczył nas wszystkich. I nie ma się czemu dziwić, gdyż Ojciec Święty jest wielkim wstawiennikiem.
7. Współczesna Europa, idąc śladami Jana Pawła II, stara się „oddychać dwoma płucami”, zapraszając do współpracy inne kraje, wywodzące się z dawnego bloku wschodniego. Dzisiaj nasz kontynent cieszy się wolnością i możliwością realizowania dążeń narodów i jednostek. Zachęcamy naszych wschodnich partnerów, aby współuczestniczyli w tworzeniu przyszłości Europy opartej na europejskich wartościach i standardach, i porzucili przestarzałe idee tworzenia „stref wpływu”, które dają początek podziałom i kontrastom.
8. Tym, co inspiruje nasze działanie jest duchowe świadectwo Jana Pawła II, który wspierał ideę ekumenizmu, modląc się wraz z Żydami, Muzułmanami i Chrześcijanami innych obrzędów. Ojciec Święty nauczał, iż tolerancja i potrzeba dialogu między kulturami i cywilizacjami powinna wypływać z przykładania najwyższej wagi do praw człowieka, w tym do prawa do wolności. Owe fundamentalne wartości leżą u podstaw każdej religii; to stanowi gwarancję, iż dialog między nimi nie tylko jest możliwy, ale i konieczny. Polska pragnie aktywnie i kreatywnie uczestniczyć w tym dialogu.